WARUNKI PRZYRODNICZE ZIEMI PRZEMYSKIEJ

     Obszar objęty badaniami obejmuje według klasyfikacji  fizycznogeograficznej aż 5 mezoregionów: Doliny Dolnego Sanu, Pogórza Jarosławskiego (Rzeszowskiego), Bramy Przemyskiej, Pogórza Dynowskiego i Pogórza Przemyskiego (Rożański 1982, Wład 1996, 1996a, Kryciński 1992, 1997, Markin 1998). Teren charakteryzuje się bogactwem przyrody i krajobrazu (Szafer 1959). Oprócz szaty roślinnej na walory przyrodniczo-klimatyczne składa się rzeźba terenu z głównym działem wodnym rzek Sanu i Wiaru z licznymi potokami górskimi. Tereny objęte badaniami leżą na poziomie od 200 m npm, do 550 m npm.

Rejon pod względem geobotanicznym  zbudowany jest z fliszu karpackiego (Michalik 1993, Wład 1996a). W „przemyskiej” części Karpat przeważają gleby pyłowe wytworzone ze zwietrzelin skał fliszowych. Gleby gliniaste występują jedynie w obniżeniach terenu powstałe ze zwietrzelin łupków ilastych. W zlewni Wiaru  występują dość duże  powierzchnie gleb ilastych. Na wymienionych wyżej pokrywach wytworzyły się różne typy gleb brunatnoziemnych. Według klasyfikacji przydatności gruntów ornych dla rolnictwa na terenie objętej badaniami można wyróżnić następujące gleby:

• pszenny bardzo dobry,
• pszenny dobry,
• zbożowo-pastewny mocny.

Na terenie badanego obszaru znajdują się duże kompleksy lasów liściastych w której dominują dęby, graby, lipy, buki, klony, a w podszyciu leszczyny i bogate runo leśne. Na stokach gór Pogórza Przemyskiego przeważają zbiorowiska łąkowe i grunty rolne. Na całym obszarze dominuje krajobraz rolniczy, zmieniony w wyniku wielowiekowej gospodarki człowieka (Michalik 1993, Wład 1996a). 

Obszar który był badany obejmuje teren o powierzchni około 600 km². W narysie jest to w przybliżeniu „kwadrat” o skrajnych, najdalej wysuniętych punktach od miasta Przemyśla:

• na północ - Orły,
• na południe - Nowe Sady,
• na zachód - Cisowa,
• na wschód - Medyka.

Zostało objętych badaniami 43 miejscowości. Są to miejscowości historycznie i kulturowo związane z Ziemią Przemyską. Większość sadów przylega do gospodarstw domowych. Powierzchnia sadów jest niewielka, do kilkudziesięciu drzew owocowych.

Położenie geograficzne terenów badanych w obrębie granic Polski jest główną przyczyną specyficznych cech klimatycznych tego obszaru (Michna 1967, Wład 1996a). Według badań Michny średnia temperatura w styczniu i lutym dla lat 1928-1938 wynosiły -3,5^*C oraz w okresie lat 1947-1959 -2,6^*C. Najcieplejszym miesiącem dla okolic Przemyśla jest lipiec. Średnia temperatura lipca obliczona z okresu 1928-1938 wyniosła 19,2^*C, a 18,7^*C z lat 1947-1959.

Innym elementem klimatycznym jest kierunek i siła wiatru. Dominują zachodnie,   południowo-zachodnie i północno-zachodnie wiatry,  a średnia roczna prędkość wiatru w Przemyślu dla okresu 1929-1938 wynosiła 1,5 m/sek., a z okresu 1947-1959 wynosi 3,0 m/sek.

Dla wegetacji roślin duże znaczenie mają wahania absolutnych temperatur. Absolutne minimum dla tych okolic wynosi  - 36,9^*C (11 lutego 1929).

Klimat okolic Przemyśla charakteryzuje się z występowaniem 40-50 dni mroźnych, 100-150 dni z przymrozkami oraz 60-80 dni z pokrywą śnieżną. Średnia roczna suma opadów wynosi 650-760 mm. Średnia temperatura roczna waha się w granicach 5,9^*C - 7,5^*C. Długość okresu wegetacyjnego wynosi 190-210 dni (Michna 1967, Wład 1996a).

STREFY SADOWNICZE DLA REJONU PRZEMYSKIEGO

                  Na podstawie warunków klimatyczno-przyrodniczych Polski ustalono w 1929 roku mapę rejonów (stref) sadowniczych i dobór odmian jabłoni. Według B.Gałczyńskiego  tereny Rzeczypospolitej zostały podzielone na 6 rejonów. Obszar który został objęty badaniami znajduje się w II rejonie sadowniczym (Gałczyński 1930). W 1903 roku na podstawie pracy prof.K.Szulca Małopolskę - dawną Galicję podzielono na część nizinną obejmującą IV strefy i część górską na strefę V. Tereny rejonu Przemyśla znajdują się II strefie sadowniczej (Gładysz 1941). Wyniku długoletnich badań i obserwacji warunków klimatyczno-glebowych ułożono listę odmian jabłoni polecanch do nasadzeń w sadach. Dla rejonu II według Gałczyńskiego polecano następujące odmiany:

 „Inflanckie, Gladstone, Charłamowskie-Oldenburg, Worcester paermain, Kronselskie, Kardynalskie, Landsberskie, Bauman, Boiken, Pomarańczowe Cox’a, Pepina Parkera, Grochówka i Cox’a Pomona i Filippa jako zapylacze.” 

Do sadów domowych polecano oprócz w/w. odmian jeszcze:

„Różanka Wirgińska, Oliwka czerwona, Papierówka biała, Malinowe Oberlandzkie, Antonówka półtorafuntowa, Reneta szara francuska, Gliniak śląski, Zorza,Kalwila śnieżna Gruszewskiego”,
a na wystawy chłodniejsze odmiany polecane do sadów domowych rejonu I - go:

„Gladstone, Worcester Paermain, James Grieve, Filippa, Ribston, Charles Ross, Blenheim, Książęce, Grawsztynek, Lane’s Prince Albert, Bursztówka polska i Lord Grosvenor”(Gałczyński 1930).

Według Romera tereny objęte badaniami znajdują się w granicach 8 i 9 rejonu. Prawdopodobie granicą tych rejonów jest rzeka San. Na północ od miasta Przemyśla kończy się rejon 8 tzw. tarnowsko-sandomierski, a na południe od miasta rozpoczyna się rejon 9 - tzw.górski (Gładysz 1965).

Przedstawione przez różnych autorów warunki klimatyczno-glebowe Ziemi Przemyskiej  pozwalają na uprawę prawie wszystkich gatunków drzew owocowych i krzewów jagodowych na tych terenach.